Газета Самур

ЦIийи хкетар
"Самурдин мектеб" | 5(342) 2020

Вичин эсерар алатай асирдин 60-70 йисарилай газетрин, журналрин, альманахрин чинриз акъатзавай чи агъсакъал къелемэгьли, КцIар райондин Мучугъ хуьре яшамиш жезвай Агъаверди Аливердиев «Самур» газетдин дуст я. 83 йиса аваз ада исятдани яратмишунриз ара гузвач. И йикъара Агъаверди Аливердиева редакциядиз цIийи хкетар ракъурнава. Агъадихъ чна абурукай са шумуд чапзава.

Савкьват

Совет гьукумат кIвачел ахкьалтна 18 йис тир. Вирина хьиз КцIар райондин Мучугърин хуьрени цIийиз колхоз туькIуьрнавай. А йисуз цицIери никIер кьиляй-кьилди тергнавай ва каш ацалтнавай. Кашан кьиникьикай хуьн паталди агьалийриз «Ленинан патай куьмек» тIвар гана къуьл пайзавай.

Къуьл къахчуз атанвайбурун арада Шингъарни авай. Ам гзаф кагьул кас тир. Ада колхозда вирини-вири вад юкъуз кIвалахнай. Колхозчийри техил къахчудай вахтунда Шингъарани бухгалтердивай вичи авур кIвалахдай гьикьван къуьл вахчуна кIанзаватIа чирнай. А касди: «Вуна вад виш грамм къуьл вахчуда», – лагьанай.

Шингъар къуншидивай яцарин араба къачуна къуьл къахчуз фена. Райондин меркездай атанвай чIехибуру адан чIехи араба акуна седридивай жузуна:

– А касди икьван пара, араба ацIай техил къахчуз жедай кьван кIвалахнавани?

Седриди сивик хъвер кваз жаваб гана:

– Ам са авам кас я. Адал гьалтзавайди вад виш грамм техил я. Касдиз ам пара хьиз хьана яцарин араба гъанвайди я.

– Адан арабада шумуд шешел техил гьакьдатIа, эцигиз тур. Им инсанар колхоздив агудун патал хъсан теблигъат я, – лагьана чIехида.

Седриди гьада лагьайвал авуна. Шингъар ацIай араба гваз хуьруьн вири магьлеяр тирвал къекъвена. Ада вичи къахчур техил виридаз къалуриз лугьузвай:

– Я жемятар, за колхозда вад юкъуз кIвалахна вад виш грамм къуьл вахчуна. Гзаф кIвалахнайтIа, генани пара вахчуз тир. Сагъ хьурай Ленин юлдаш, чаз ихьтин берекат, ихьтин савкьват ракъурай.

Муькуь юкъуз колхоздик экечIун патал идарадиз чпин мал-къарани гваз гзаф инсанар атанвай.

Савад

Вич жегьил ятIани, Шингъара хуьруьн агъсакъал Шихкъайибахъ галаз дуствал ийизвай. КIеве гьатайла гьадал меслят гъидай.

ГьикI ятIани Шингъараз колхозда бригадир жез кIан хьана. Гьа вахтунда са бригадир къуллугъдилай алуднавай ва седри кутугай кадридихъ гелкъвезвай. А-ни Б тийижир Шингъара гьикI ятIани вичин алукIиз къимишзавачир пекер къайдада туна дамахарна. ЧIарариз рех ягъанвай седриди Шингъар хъсандиз кьабулна, адаз эхирдалди яб гана. Ахпа кIвачел къарагъна гададин къуьнел гъил эцигна:

– Ваз вуч аватIа чидани Шингъар?

– Ваъ, – лагьана гадади элкъвена. КIвачел къарагъиз кIан хьайила седриди тунач:

– Ацукь, къарагъмир. Вун хъсан гада я, ингье…

– Ингье, вуч? – къалабулух кваз жузуна гадади.

– Бригадир хьун патал савад кIанзава. Савад аваз хьайитIа, вакай бригадирни жеда…

И суьгьбетдилай кьулухъ Шингъар Шихкъайибан кьилив атана адал меслят гъана. Агъсакъалди са кьадар хияларна жузуна:

– Седриди ваз «савад» лагьанани?

– Эхь, – жаваб гана Шингъара.

– Адаз вун савадсуз тирди чизвачни?

– Чизва.

– Бес вучиз «савад» лагьанватIа?

Са герендилай суалдиз вичи жаваб гана Шихкъайиба:

– Заз чиз, дуст кас, ада «савад» лагьайла, «са вад виш манат пул» лагьанвай хьтинди я.

– Жеч, – лагьана Шингъара, – ам ришветбаз итим туш, инсафлу кас я.

Шихкъайиб хъуьрена:

– Инсаф авай кас тирвиляй ваз «са вад» лагьанва ман, тахьайтIа, «са цIуд» лугьуз тир.

Жанавурдин сив

Садра Шингъаран кал квахьна. ВучдатIани тийижиз ада вичин дуст Шихкъайибал меслят гъана. Шихкъайиба адаз хуьруьн фекьидив жанавурдин сивиз кIун ягъаз тур лагьана.

Фекьидин кьилив атай Шингъара адаз минетна:

– Я чан фекьи, заз са чара ая. Зи кал нехирдай катна тамуз фенва. Ам са жанавурди тIуьртIа вучда? Вуна а жанавурдин сивиз кIун ягъ ман.

– Хьурай, – лагьана фекьиди вичин черика ахъайна ва Шингъаравай жузуна:

– А терика мус квахьнавайди я?

– Терика лугьумир, чан фекьи, чна адаз «Назлу» хьтин тIвар ганвайди я. Черел данади адан рехъ хуьзва.

– Ви «Назлу» наздив къекъвез чуьлда ава тахьуй? – лагьана фекьиди.

И гафарикай Шингъараз хуш атана:

– Ви чан сагъ хьурай, зи «Назлу» гьа наздив къекъведай иер кал я. Ам чуьлда авач, нехирчиди тамуз фена лугьузва. Вуна геж тавуна ам нез кIанзавай жанавурдин сивиз кIун ягъ.

Фекьиди черикадай са вуч ятIани кIелна, ахпа Шингъарав араб гьарфаралди гафар кхьенвай чар вугана. «Кал кIвализ хкведалди и чар кьацIал эциг», – лагьана.

Муькуь юкъуз кал жагъурун патал тамуз фейи Шингъараз жанавурри пад-паднавай «Назлудин» хамни кIарабар акуна. Шер-зум хьайи Шингъар абур кIватIна, фекьидин кьилив атана:

– Я чан фекьи, зи кал жанавурри кукIварна са кьачIахъан я хьи амайди. Вуна кхьейбурун са хийир хьанач.

Фекьиди хъел кваз лагьана:

– Ви кал са шумуд жанавурди кукIварнава. Вуна лагьайтIа, завай са жанавурдин сивиз кIун ягъун тIалабнай. Виликамаз кал са шумуд жанавурди кукIварда лагьанайтIа, зани абурун сивериз кIун ягъадай.