Чи классикар | 3(348) 2021
Алай йисуз лезги эдебият вичин зурба эсерралди девлетлу авур чи халкьдин тIвар-ван авай кхьираг Къияс Межидов дидедиз хьайи 110 йис тамам жезва.
Къияс Межидан хва Межидов 1911-йисуз Самур округдин Ахцегь хуьре дидедиз хьана. Адан аял чIавар ва жегьилвал Бакуда кьиле фена. Бубади нафтIадин мяденра кIвалахзавай гадади ина мектебда кIелна. Вичиз са шумуд йисуз Азербайжандин машгьур къелемэгьлияр тир Сулейман Рустамани Гьуьсейн Жавида тухузвай эдебиятдин кIватIалда иштиракун несиб хьайи жегьилди гьа девирдин таъсирдик кваз гьеле мектебда кIелзамаз сифте эсерер кхьиз гатIунна. КIуьд лагьай синиф куьтягьна ругуд вацран курсара чирвилер къачур Къияса Ширванда мектебда муаллимвал авуна.
Дагъустандиз хтайла, ада лезги мектебра тарсар гана. Гуьгъуьнлай Магьачкъалада Санайидин техникум акьалтIарай ада журналиствал авуна, газетрин редакцийра, гьакIни Дагъустандин Ктабрин Чапханада кIвалахна. Са кьадар вахтундилай ам Дагъустандин радиодин лезги гунугриз регьбервиле тайинарна. Заочныдаказ Москвадин М.Горькийдин тIварунихъ галай Эдебиятдин Институтда кIелай жегьил яратмишунрив рикI алаз эгечIна.
Дяведин йисара прокурорвилин курсара чирвилер къачур Къ.Межидова прокуратурадин идарайра кIвалахна.
Эдебиятдиз шаир яз атай Къияс Межидован сифте шиирар «Цlийи дуьнья» газетдин чинриз 1929-йисалай акъатна. ТIебиатдал рикI алай и жегьил къелемэгьли гуьгъуьнлай гьикаятдин эсерар теснифунал элячIна: къушарикай, гьайванрикай гзаф гьикаяяр кхьена. Ада «Зи гъвечIи дустариз», «Лувар квай дустар», «Лувар квай Алуш» ва маса кIватIалар чапдай акъудна.
Хайи халкьдин уьмуьрдикай, адан ацукьун-къарагъуникай кьетIендаказ кхьин патал ада лезгийрин фольклор ва эдебият, урус ва азербайжан халкьарин меденият ва харусенят дериндай чирна. ДатIана халкьдин кьула хьайи, лезги хуьрера къекъвей, тӀебиатдив рикI алаз эгечIай Къияс Межидова лезгийрин уьмуьрдикай, лезги чилин иервиликай, тӀебиатдин девлетлувиликай кIанивилелди кхьенай. Гьа са чӀавуз жегьил кхьирагди хайи халкьдин фольклор, ашукьрин манияр кӀватӀунихъ вичин пай кутунай.
Вичин тӀебиатдикай кхьенвай эсеррал гьалтайла садбуру Къияс Межидов Пришвинахъ галаз гекъигзава. Адан къелемдикай кIелзавайбурун фикир желб авур «Дагъларин аялар», «Дагълар юзазва», «Птул руш» повестар, Кьашкьа духтур», «Хайи чилин таватар», чӀехи шаир СтIал Сулейманакай кхьенвай «Дагъларин деринрин булахар» хьтин романар хкатна. И эсерри лезги гьикаят гзаф девлетлу авуна ва вилик тухвана.
1963-йисуз «Къашкъа духтур» роман чапдай акъатайла Къияс Межидован тӀвар вири Дагъустандиз сейли хьана. И эсерда ада 1895-1919-йисара лезгийрин арада уьмуьр гьалай жегьил духтур Антон Никифорович Ефимовакай ихтилатзава. Архиврин материалар ва А.Ефимов хъсандиз чидай ксаривай ван хьайи малуматар тупIалай авур кхьирагди урус духтурдин образ устадвилелди туькӀуьрна. И эсерда дагъвийрин рикIел аламукьдай образарни ава. Абурук Гьажимурадни Къази Мегьамед, Алванни Жават ва масабур акатзава.
Къ.Межидован къелемдикай «Бубаяр», «Партизандин хзан», «Урусатдин цуьк», Хуьруьг Тагьирахъ галаз санал кхьей «Ашукь Саид» ва маса пьесаярни хкатнава.
Къелемэгьли 1954-йисуз пенсиядиз экъечӀна. Дагъустандин халкьдин писатель Къияс Межидов 1974-йисуз яргъал чӀугур залан начагъвиликай Ахцегьа рагьметдиз фена.
"Самур"
Скачать PDF
Комментарии к статье
Оставить комментарий